«Το πολίτευμα που έχουμε δεν υπολείπεται από τους νόμους των άλλων, μάλιστα περισσότερο παράδειγμα αποτελεί παρά μιμείται κάποιο άλλο. Και το όνομα του πολιτεύματος αυτού, επειδή η εξουσία δεν βρίσκεται στα χέρια των λίγων αλλά του του δήμου, είναι δημοκρατία. Γιατί όλοι στο πολίτευμά μας έχουν ίσα δικαιώματα. Από τη μια υπάρχει ισότητα ως προς τις ιδιωτικές διαφορές απέναντι στους νόμους, αφετέρου, για να αποκτήσει κανείς κύρος και επιβολή στον τομέα που , προτιμάται για την αξιοσύνη του και όχι από το αν έχει κάποια θέση. Απεναντίας, αν είναι κανείς φτωχός και έχει τη δυνατότητα να προσφέρει στα κοινά, δεν εμποδίζεται εξαιτίας της άσημης κοινωνικής του θέσης» (Περικλέους Επιτάφιος).

Πανελλαδικές δίνουν όλες οι Γ' Λυκείου, κάθε καλοκαίρι. Έπρεπε φέτος να κάνουν απεργία οι καθηγητές; Ιούνιος 1988. Σα να μην έφτανε το άγχος και η κόπωση μιας ολόκληρης χρονιάς, από τα τέλη του Μαίου ξέρουμε ότι οι πανελλαδικές εξετάσεις αναβάλλονται επ΄αόριστον. Οι καθηγητές είναι ανένδοτοι. Ζητούν αυξήσεις, επιμόρφωση και «αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας». Κατά βάση όμως, αυξήσεις.
Οι καθηγητές μας, αυτοί οι ίδιοι που όλο το χρόνο είναι κοντά μας, προσπαθώντας να μετριάσουν το άγχος και να μας στηρίξουν, ξαφνικά ξαναγίνονται εκείνοι «μεγάλοι» κι εμείς «μικροί». Εκείνοι «επαγγελματίες» και μεις «ανήλικοι». «Κάνουμε την απεργία για το καλό σας», διαβεβαιώνουν. Ποιό «καλό μας»; Άμα μας αναγκάσουνε να περιμένουμε άλλον ένα μήνα για να δώσουμε πανελλαδικές, θα κρεπάρουμε.
Η Μαυροπούλου των Νέων Ελληνικών, φιλόλογος με γυαλάκι Λέννον, ταγάρι και Άσσο κασσετίνα, μας μοιράζει ένα φυλλάδιο. «Μαθητές - Μαθήτριες - Γονείς - Εργαζόμενοι» τιτλοφορείται, κι έχει σε ένθετο ένα πινακάκι με τους μισθούς των καθηγητών, από νεοδιόριστο (48.500 δρχ) μέχρι παντρεμένο με 33 χρόνια υπηρεσίας (92.000 δρχ.). Μπλα, μπλα, μπλα. Το ζήτημα  καταλήγει στο τί θα πάρουν για να συμμετέχουν στις εξετάσεις μας ως διορθωτές. «Απέναντι στο αίτημα για αναπλήρωση των αποδοχών μας που ανέρχεται στις 20.000 δρχ. στο νεοδιόριστο καθηγητή, η εισοδηματική πολιτική της κυβέρνησης δίνει περίπου 2.200 δρχ.». Για το καλό μας, που λέει και το άσμα του Μηλιώκα.
Για το καλό μας, κάθε πρωί, πάμε σχολείο, κοιτάμε στον πρώτο όροφο, δίπλα στο γραφείο των καθηγητών και περιμένουμε. Ένας συνδικαλιστικός τους εκπρόσωπος, άλλος κάθε φορά, πλησιάζει το μικρόφωνο κι ανακοινώνει κάτι στα γρήγορα: «.Η γενική συνέλευση καθηγητών μπλα - μπλα - μπλα ... συμμετέχουμε στην πανελλαδική απεργία». Και μετά, το διαλύουμε με συνοπτικές διαδικασίες και πάμε για άραγμα. Δύσκολο να συνεχίσεις τις επαναλήψεις όταν δεν ξέρεις πότε θα δώσεις εξετάσεις.

Είμαστε ήδη αρχές Ιουνίου. Υπουργός Παιδείας έχει πριν κανά μήνα αναλάβει ο Απόστολος Κακλαμάνης. Έχει διαδεχθεί τον Τρίτση - που πολύ είχε ζορίσει τους ρασοφόρους με τις δηλώσεις του για τις σχέσεις εκκλησίας και κράτους και «αναδομήθηκε». Ο Κακλαμάνης, που κι ο ίδιος έχει ένα προφίλ καλοκάγαθου λυκειάρχη, έχει βαλθεί καθημερινά να συναντιέται με τους εκπροσώπους της ΟΛΜΕ, μπας και λυθεί την απεργία. Κανένα αποτέλεσμα. Μέσα στην όλη αναμπουμπούλα, οι βερυκοπαραγωγοί που έχουν αποκλείσει τη γέφυρα και το σιδηροδρομικό σταθμό της διώρυγας της Κορίνθου εδώ και κάτι μέρες, δέχονται ξαφνική έφοδο απ΄τα ΜΑΤ.
Στο έκτακτο δελτίο των οκτώ, ο Χούντας ανακοινώνει ότι από τις ταραχές 15 άτομα τραυματίστηκαν και 25 συνελήφθησαν. Όλα αυτά όμως δεν είναι τίποτε, καθώς στις 9:15 αρχίζει το EURO '88. Και δεν υπάρχει πιο γευστικός λωτός για το διαβρωτικό άγχος των εξετάσεων από μια γερή δόση 15 ημερών τηλεοπτικής μπάλας.  
Για μια ακόμη φορά, η εθνική ομάδα δεν θα είναι εκεί. Το φιλμάκι της αποτυχίας ξαναπερνά μπροστά απ΄ τα μάτια μου και με γεμίζει τσαντίλα. Είχαμε κληρωθεί σε δύσκολο όμιλο με Πολωνία, Ολλανδία, Κύπρο και Ουγγαρία, απ΄όπου προκρινόταν μόνο ο πρώτος.  Προπονητής μας ο Παπαποστόλου και η φορυρνιά μας δεμένη, με Αναστόπουλο, Σαραβάκο, Μανωλά, Αντωνίου, Λάκη Παπαϊωάννου, Μίχο, Κωφίδη, Μπονόβα και τον Θεολόγη Παπαδόπουλο της ΑΕΚ στο τέρμα (πριν αηδιάσει όλη την οικουμένη με τα γκολ κάτω απ΄τα χέρια στο ματς Κυπέλλου με την ΑΕΚ, το Φεβρουάριο). Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο του '86 με ήττα στην Πολωνία, αλλά κερδίσαμε την Ουγγαρία 2-1 μ΄ένα επικό γκολ του Αναστό'' που έκοψε στη μέση με προσποιήσεις όλη την άμυνά τους και νικήσαμε την Κύπρο στο Μακάρειο με το διαστημικό 4-2 ενώ χάναμε με 2-1 στο ημίχρονο. Στο ξεκίνημα του '87, με την Κύπρο μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο, πήγε να γίνει χαμός όταν οι Κύπριοι ισοφάρισαν με απευθείας φάουλ και το «10» τους με το μουστάκι μας κούναγε τη γροθιά και μας έβριζε. Τελικά ο Μπονόβας και ο Αναστό'' με το δεύτερό του, μας έδωσαν τη νίκη με 3-1.
Το μεγάλο ματς είχε γίνει στο Ντε Κάϊπ του Ρότερνταμ, ανήμερα της 25^ης Μαρτίου, εκεί που έπερεπε να πάρουμε αποτέλεσμα για μείνουμε πιο ψηλά στη βαθμολογία απ΄τους Ολλανδούς.
Η τρομερή λόμπα του Σαραβάκου πάνω απ΄τον Βαν Μπρόϊκελεν κόντεψε να μας στείλει αδιάβαστους, η άμυνα σώμα με σώμα ήταν συγκινητική, αλλά τελικά ο Μάρκο Βαν Μπάστεν του Άγιαξ, Κυπελλούχος Ευρώπης δυό μήνες μετά στην Αθήνα, ένας κλινικός σέντερ φορ που διένειμε πίκρα με κάθε στιγμιαία αδράνεια της αντίπαλης άμυνας, είχε ισοφαρίσει. Παρ΄όλα αυτά, με τη νίκη μας στο Ολυμπιακό Στάδιο κόντρα στην Πολωνία, 1-0 με βολίδα του Σαραβάκου κατευθείαν μέσα στην τρύπια αγκαλιά του Καζιμιέρσκι (εφιάλτη τον οποίο γνωρίσαμε τους επόμενους μήνες από κοντά οι Ολυμπιακοί), είχαμε τις ελπίδες μας ακέραιες.

Τον Οκτώβριο του '87, έχουμε και εμείς και οι Ολλανδοί από 8 βαθμούς και παίζουμε εμείς στην Ουγγαρία που είναι αδιάφορη και κείνοι εκτός έδρας στην Πολωνία που με νίκη ξαναμπαίνει στο παιχνίδι. Τελευταίο ματς του ομίλου τους έχουμε εντός έδρας.
Μια άνευ προηγουμένου υπεραισιοδοξία για νίκη είχε κατακλύσει τις εφημερίδες. Θα προκριθούμε, οι Ούγγροι δεν θα χτυπήσουν το παιχνίδι. «Όπως το '83», έγραφε το «Έθνος», αναφερόμενο στη νίκη μας 3-2 στη Βουδαπέστη, ξεχνώντας ότι εκείνο ήταν βαθμολογικά αδιάφορο. Εκείνο το βράδυ έκανα φροντιστήριο Αρχαία και σε ένα από τα σπάνια δώρα που έκανα τη χρονιά της Τρίτης Λυκείου στον εαυτό μου, είχα φύγει ένα τέταρτο πιο νωρίς για να προλάβω να δω τουλάχιστον απ΄το μισάωρο και μετά. Με που μπήκα στο σπίτι, χάναμε 3-0 από το πρώτο τέταρτο και είχε φάει κόκκινη ο Μητρόπουλος. Καταστροφή. Οι Ολλανδοί στο μεταξύ ρίχνουν δύο μπαλάκια στην Πολωνία και περνούν πρώτοι στη βαθμολογία του ομίλου.

Σα να μην έφτανε αυτό, έρχεται καπάκι κι μια τεράστια εις βάρος μας αδικία. Ανήμερα 28 Οκτωβρίου οι Ολλανδοί παίζουν εντός με την Κύπρο και ενώ της ρίχνουν πολλά, ένα χουλιγκάνι πετάει φωτοβολίδα που τραυματίζει τον Κύπριο τερματοφύλακα Ανδρέα Χαρίτου.
Το ματς ήταν 8-0 αλλά διακόπτεται. Κανονικά πρέπει να μηδενίσουν την Ολλανδία, να χάσει το παιχνίδι 0-3 και τότε όλα θα παίζονταν μεταξύ μας στο τελευταίο παιχνίδι. Όμως η ΟΥΕΦΑ διέταξε επανάληψη του αγώνα, που, βέβαια, ήρθε 4-0. Οι εφημερίδες διαμαρτύρονται για την κραυγαλέα αδικία από τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων που «θέλουν τους Ολλανδούς και τους χιλιάδες φιλάθλους τους στα τελικά της Γερμανίας», αντί για τους λιγώτερους δικούς μας. Τελικά το παίρνουμε απόφαση. Οι Ολλανδοί είναι πρώτοι και θα πάνε εκείνοι Γερμανία. Στο τελευταίο αγώνα, που γίνεται αντί στο Στάδιο, στη Ρόδο, κατεβάζουμε μια πειραματική ενδεκάδα με Βακαλόπουλους, Καναράδες και Παχατουρίδηδες και τρώμε 3 στα γρήγορα.

Δεν πα να μας τά' χουν ζαλίσει με την «πριγκίπισσα χωρίς στέμμα» Ολλανδία; Μετά απ' αυτά, δεν υπάρχει περίπτωση στο EURO να είμαι με Ολλανδία, ό,τι κι αν γίνει.



10 Ioυνίου του '88, απόγευμα, σταματάω την επανάληψη των Λατινικών στο Κείμενο XXII («Προτροπές Προς τους Ρωμαίους»).
Επιτέλους, το Euro ξεκινά. Δυτική Γερμανία - Ιταλία στο Ντύσσελντορφ. Η adidas, σπάζοντας την τευτονική ασπρίλα της κλασσικής τους εμφάνισης, έχει βάλει τις τρεις ρίγες των χρωμάτων της γερμανικής σημαίας να ξεκινάνε από το μανίκι, να κάνουν ένα «ν» στο στήθος (στη λακκούβα του οποίου το σηματάκι) και να συνεχίζονται οριζόντια στην υπόλοιπη φανέλα και το μανίκι. Από το γερμανικό ρόστερ λείπουν δύο άλλοτε τοτέμ γερμανικότητας. Δεν υπάρχει πια Ρουμενίγκε. Στα 32 του παίζει πια στη Σερβέτ Γενεύης, μετά από τρία χρόνια στην Ίντερ όπου δεν κατάφερε να πάρει τίποτα, εκτός από κάτι δισεκατομμύρια λιρέττες. Ο άλλος τρέϊντμαρκ ούνος, ο Χάραλντ Σουμάχερ, δεν είναι πια στο τέρμα. Πέρσι, στα 33 του και ενώ συνέχισε να παίζει στην Κολωνία, κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία του. Εκεί μέσα, πέρα από τ΄ότι εμφανιζόταν αμετανόητος για το επεισόδιο με τον Μπατιστόν, λέγοντας ότι «πήγαινε για τη μπάλα», έγραφε ότι η μισή Μπουντεσλίγκα κάνει χρήση αναβολικών.
Σε μια νύχτα έγινε περσόνα νον γκράτα για τη χώρα, την ομάδα του και ασφαλώς για την Εθνική. Στο τέρμα λοιπόν ξεκινούσε κάποιος Άϊκε Ίμμελ. Στην άμυνα, Γιούργκεν Κόλερ, Τόμας Μπέρτχολντ και Γκουίντο Μπούχβαλντ, με Μπρέμε να είναι παντού. Κέντρο ο αρχηγός Ματέους, με το «8», πάντα συνοφρυωμένος και προσηλωμένος στο στόχο.
Με το «10» ένας ξανθός κάπως κοντούλης, ο Όλαφ Τον, με τον πάντα δραστήριο -και αυτή τη φορά με ούλτρα μοδάτη μυτερή χαίτη- Πιερ Λιττμπάρσκι. Μπροστά, με το «9» ο γνωστός και μη εξαιρετέος μουστακοχαιτάς Ρούντι Φέλερ και ένας καινούριος: ένας 23χρονος, ξανθός και οστεώδης, ο Γιούργκεν Κλίνσμαν της Στουτγκάρδης, με το «18». Στον πάγκο όρθιος ο «Κάϊζερ», Φραντς Μπεκενμπάουερ, ένας άνθρωπος με ύφος ανικανοποίητο, βλοσυρό, αναίτια επιτιμητικό, επισήμως γερμανικό, δηλαδή. «Είμαι ο τελευταίος Γερμανός που έχει πάρει Παγκόσμιο Κύπελλο, μόνο μ΄εμένα θα το ξαναπάρετε».
Αντίπαλος η σκουάντρα ατζούρρα, που θέλει να ξεπλύνει την άδοξη συγκομιδή της στο Μεξικό με ριζική ανανέωση. Σε δύο χρόνια, το Μουντιάλ θα γίνει στα γήπεδά της και πρέπει μέχρι τότε να έχει φτιάξει ομάδα. Στον πάγκο ο Αντζέλιο Βιτσίνι, φάτσα αγχωμένου καρδινάλιου, αν του φορέσεις ράσα και καπελάκι. Ο Ζένγκα στο τέρμα, θυμίζει το δικό μας Χρήστο Αρβανίτη στο πιο «κάνε πέρα μη σου $%& τίποτα». Μπροστά του μια αδιαπέραστη Μιλανέζικη τετράδα: Φράνκο Μπαρέζι (Μίλαν), Τζουζέπε Μπέργκομι (Ίντερ, ο αρχηγός), Ρικάρντο Φέρρι (Ίντερ) και ο 20χρονος Πάολο Μαλντίνι (Μίλαν). Μέση γεμάτη νεύρο με Ανσελότι, Ντε Νάπολι, Τζανίνι και Ντοναντόνι. Μπροστά, ο 23χρονος Τζιανλούκα Βιάλλι και ο Ρομπέρτο Μανσίνι κι οι δύο της Σαμπντόρια και μάλιστα παιδικοί φίλοι. Το ματς ξεκινάει σφιχτό και προσεκτικό.
Οι διάδρομοι παραμένουν κλειστοί, με τον Φέρρι κολλημένο πάνω στον Κλίνσμαν και τον Ματέους να κουβαλάει τη μπάλα όχι πάνω από πέντε μέτρα, πριν φάει το ιταλικό τάκλιν.
Το ξερό 0-0 προϊδεάζει για άνοστη πρεμιέρα. Το δεύτερο ημίχρονο ξεκινάει και το πρέσινγκ των Ιταλών εξακολουθεί χωρίς ανάσα. Ο επίμονος κατσαρομάλλης Ντοναντόνι παίρνει μια κόντρα έξω απ΄τη γερμανική περιοχή. Παίρνει και δεύτερη και σεντράρει προς τα μέσα συρτά, εκεί που έχει μακιαβελικά τρυπώσει ο Μανσίνι, που εκτελεί με τη μία, προλαβαίνοντας τα έκπληκτα γερμανικά μπακ. Είναι γκολ ! Αρχίζει ο Μανσίνι ένα μίνι γύρο θριάμβου γρονθοκοπώντας τον αέρα με αποδέκτη τη γερμανική κερκίδα, που έχει σιγήσει. Θα τους την κάνουν από το πουθενά μέσα στο σπίτι τους; Η Ιταλία δείχνει ικανή για όλα. Ο Ζένγκα, που τον έχει δείξει η κάμερα να πανηγυρίζει το γκολ έξαλλα, μαζεύει τη μπάλα και την κρατάει, ψάχνοντας να βρει προς τα πού θα στείλει το ελέυθερο. Το κάνει. Η μπάλα είναι στον αέρα κάπου στο κέντρο και όλοι γυρίζουν τα κεφάλια. Τί έχει σφυρίξει; Έμμεσο φάουλ έξω απ΄την περιοχή, γιατί βγήκε με τη μπάλα έξω; Όχι. Γιατί έκανε τέσσερα βήματα χωρίς να την σκάσει κάτω. «Ε, είναι να γελάει κανείς», που λέει κι ο Συρίγος. Το τείχος στήνεται. Ο Λιττμπάρκσι στρώνει, το τείχος ανοίγει κι ο Μπρέμε σουτάρει. 1-1. Και οι δύο ικανοποιημένοι μέχρι το τέλος.  

Δεύτερη μέρα με αγώνα που έχει κι αυτός παρελθόν.
Το '84 και το '86 Ισπανία και Δανία ξανασυναντήθηκαν, με τους Ισπανούς νικητές και τις δύο φορές Τώρα, ξανά αντίπαλοι, στον όμιλο με Γερμανία και Ιταλία. Οι Ισπανοί του Μιγκέλ Μουνιόθ έχουν βάση της εθνικής η Ρεάλ. Θουμπιθαρέτα στο τέρμα και τους παλιούς, Καμάτσο, Βίκτορ, Γκαγιέγκο, Γκορντίγιο, με το «20» τον 25χρονο Μίτσελ, βασικό μετά το Μουντιάλ του Μεξικού και τον «Γύπα» Μπουτραγκένιο μπροστά, που πριν δύο χρόνια ήταν αυτός που έβαλε 4 στους Δανούς. Από την άλλη, η Δανία με όλη τη φουρνιά που παρά λίγο να σαρώσει στο Μεξικό, μεγαλωμένους όμως δύο χρόνια. Αρχηγός ο 38χρονος πια Μόρτεν Όλσεν, 30άρηδες οι Έλκιερ, Λέρμπυ, Μπεργκρήν. Ανερχόμενο όνομα ο Μίκαελ Λάουντρουπ της Γιούβε και ο Γιέσπερ Όλσεν της Μάντσεστερ στον πάγκο. Δεν έχει ακόμη ξεκινήσει το παιχνίδι και ο Μίτσελ παίζει το 1-2 με τον Γκορντίγιο και πλασσάρει μέσα απ΄την περιοχή. Ο Λάουντρουπ ισοφαρίζει με κατά μέτωπο επίθεση και οι Δανοί, που υπερισχύουν στην κερκίδα, παίρνουν τα πάνω τους. Αντεπίθεση με τον Μίτσελ, που δεσπόζει στο κέντρο, ευθυτενής, ξύπνιος και γρήγορος. Μπαίνει στην περιοχή, ανατρέπεται. Πέναλτυ.
Παίρνει φόρα ο ίδιος, κακό σουτ, αποκρούει ο Ράσμουσεν, ένα αλμπίνο κουνάβι που έχουν για τέρμα. Δεύτερο ημίχρονο, οι Ισπανοί σπάνε το τεχνικό οφσάϊντ των αργών δανέζικων κορμιών, πετάγεται ο Μπουτραγκένιο κάνει το 2-1 κοιτώντας το κουνάβι κατάφατσα.
Τους έχουν πάρει τον αέρα, για τρίτη φορά. Ένα μακρινό φάουλ του Γκορντίγιο που μοιάζει ανύποπτο κρεμάει το κουνάβι, που έχει για κάποιο λόγο βγει μερικά βήματα προς τα έξω. 3-1. Ο ξυλάγγουρος Πόβλσεν πηδάει μισό μέτρο παραπάνω απ΄τον Μουνιόθ και κάνει με κεφαλιά το 2-3, αλλά είναι αργά. Οι Δανοί, δεν έχουν και την τύχη με το μέρος τους.    

Τρίτη μέρα και είμαι επί ποδός να παρακολουθήσω Αγγλία - Ιρλανδία.
Η παραδοσιακή μου συμπάθεια για την Αγγλία τείνει να εξελιχθεί σε παραδοσιακή απογοήτευση. Στο Μεξικό, η στεναχώρια για τον αποκλεισμό τους εξαϋλώθηκε από το δέος για τη θεϊκή παρέμβαση του Μαραντόνα. Τώρα, με αντιπάλους μόνο με Ευρωπαίους, είναι η ευκαιρία να δείξουν τί αξίζουν. Παραμένει ο Μπόμπυ Ρόμπσον στον πάγκο. Τον κατηγορούν ότι παίζει αναχρονιστικά, με σέντρες και τη μπάλα ψηλά και κείνος δηλώνει :
«Είμαστε η Εθνική Ομάδα της Αγγλίας. Δε θα πώ εγώ στα παιδιά πώς θα παίξουν. Ξέρουν από μόνα τους».
Σίλτον στο τέρμα, Γκάρυ Στήβενς της Έβερτον δεξί μπακ, Σάνσομ αριστερό. Στο κέντρο της άμυνας λείπει ο κολοσσός Τέρρυ Μπούτσερ που έχει σπάσει το πόδι του σε έναν παιχνίδι της Ρέϊντζερς κάτι μήνες πριν. Ο Ρόμπσον είναι αναγκασμένος να βασιστεί σε δύο άπειρα ψηλά παιδιά που πηδάνε στο Θεό, αλλά δεν στρίβουν καθόλου, τον Μαρκ Ράϊτ της Ντέρμπυ και τον Τόνυ Άνταμς της Άρσεναλ. Στη μεσαία γραμμή, υπερπληθώρα οι παιχταράδες. Ο αίλουρος Τζων Μπαρνς, ο με κούρεμα σχεδόν Πωλ ΜακΚάρντεϋ στραβοσάγονος Πήτερ Μπήρντσλεϋ, μαχητής με φονικά τελειώματα (εδώ κι ένα χρόνο από Νιουκάσλ στη Λίβερπουλ), το μηχανάκι ο Στηβ Μακ Μάχον, ο Στηβ Γουώντλ της Τόττεναμ και οι μόνιμοι Τρέβορ Στήβεν και Πήτερ Ρηντ. Αρχηγός, το γυμνασιακό μου ίνδαλμα, Μπράϊαν Ρόμπσον και μπροστά ο Λίνεκερ και ο Χέϊτλυ, περηφανή εξαγώγιμα προϊόντα της Αγγλικής Λήγκας, ο πρώτος σε Μπαρτσελόνα, ο δεύτερος σε Μονακό. Οι Ιρλανδάρες έχουν στον πάγκο έναν Άγγλο ήρωα του '66, τον Τζάκι Τσάρλτον, τον άνθρωπο χωρίς ώμους, με το αλεπουδίσιο βλέμμα και το παράστημα μουσκετοφόρου της βασιλικής φρουράς. Η Ιρλανδία έχει φέρει στη Γερμανία, εκτός από μια στρατιά εσαεί μεθυσμένων υποστηρικτών, μια δεύτερη, λιγώτερο ακριβή - αλλά κατά πολλούς ισάξια- εθνική βρεττανικών νήσων.
Αρχηγός ο Φρανκ Στέϊπλτον, στα 32  να έχει φάει τα βρεττανικά γήπεδα με το κουτάλι σε Άρσεναλ και Μάντσεστερ Γιουνάϊτεντ, αναντικατάστατος στην Εθνική καμιά δεκαετία.
Το τέρμα της Σέλτικ Πάκι Μπόνερ κάτω απ΄τα δοκάρια, Μικ ΜακΚάρθυ και Κέβιν Μοράν κεντρικό αμυντικό δίδυμο, Ρόνι Γουίλαν, Πωλ ΜακΓκραθ, Ρέϊ Χάουτον, Κέβιν Σήντυ στο κέντρο και μπροστά τον καλό για να κρεμάει κουρτίνες χωρίς κόπο Νάϊαλ Κουίν, τον χασογκόλη Τζων Ώλντριτζ κι έναν γεννημένο στην Αγγλία, αλλά υιοθετημένο από τον Ιρλανδό παππού του, τον Τόνυ Κασκαρίνο, κλασσικό φορ «αερομαχιών». Διάβαζα στο «Έθνος» ότι αυτός, μαζί με κάποιον Τέντυ Σέρινγχαμ ήταν, λέει, «φονικό δίδυμο» στη β΄ κατηγορία με τη Μίλγουωλ, που υποστήριζε από παιδί.

Το παιχνίδι ξεκινάει και οι δύο αντίπαλοι, γνώριμοι μεταξύ τους, ξεκινάνε το πάνω - κάτω σα να έχει ξεκινήσει το δεύτερο ημίχρονο κατευθείαν.
Ο Γκάλβιν κάνει τη σέντρα και ο Σάνσομ κλωτσάει το τόπι κατακόρυφα ψηλά, παρεμβάλλεται με κεφαλιά στο πλάϊ ο Ώλντζιτζ και ο Χάουτον ζυγίζει με το κεφάλι ψηλοκρεμαστά. Ο Σίλτον απλώς παρακολουθεί την τροχιά σαν πλέϊνσπόττερ και οι Ιρλανδοί παθαίνουν παράκρουση από το πρόωρο γκολ, με πρώτο τον Χάουτον. Ανακάθομαι στο κρεββάτι και περιμένω παιχνιδάρα. Όμως η Αγγλία, για μια ακόμη φορά, όσο περνά η ώρα, δείχνει «πιασμένη», αγχωμένη, με παίχτες που πέφτει ο ένας πάνω στον άλλο, που κάνουν κοντρόλ με το γόνατο και σουτάρουν απεγνωσμένα. Δε μπορώ να πιστέψω, για ένα ακόμη τουρνουά, πώς αυτοί οι παιχταράδες έχουν τέτοια κακή απόδοση. Οι σέντρες ξεκινούν, το κέντρο άμυνας πηδάει διαρκώς και διώχνει. Λίνεκερ και Μπήρντσλεϋ προσπαθούν να βρουν το σουτ, όμως οι Ιρλανδικές συμπληγάδες είναι αποφασισμένες.
Μπαίνει ο Χόντλ να δώσει λύση με τα τεχνικά του πόδια.
Τίποτα. Ο Μπόνερ δε φοβάται να πέσει με τα μούτρα στις εξόδους, ενώ ο Ρόννι Γουήλαν τραβάει μια οβίδα που πάει στο οριζόντιο του Σίλτον. Η Αγγλία δεν μπορεί. Το 1-0 για τους Ιρλανδούς αλλάζει τις ισορροπίες, σ΄έναν όμιλο που συμμετέχουν Ολλανδοί και Σοβιετικοί, που παίζουν το βράδυ μεταξύ τους.   

Στο γήπεδο της Κολωνίας, τα πλάνα δείχνουν τις κερκίδες να έχουν πάνω τους ένα απέραντο πορτοκαλί. Είναι οι Ολλανδοί έχουν ταξιδέψει στα γερμανικά γήπεδα κατά χιλιάδες.

Η Ολλανδία στο πρώτο τουρνουά μετά από τη φουρνιά της Αργεντινής, του Ρεπ και του Νανίνγκα, έρχεται με προπονητή τον στεγνό μαθουσάλα με τον ξυρισμένο σβέρκο ονόματι Ρίνους Μίχελς, τον προπονητή που είχαν, λέει, και στο Παγκόσμιο του '74, που είχε γίνει πάλι στη Γερμανία. Η ομάδα τους γεμάτη προσωπικότητες: Στο τέρμα, ο άνθρωπος που, ένα μήνα περίπου πριν, με τις αποκρούσεις του στα πέναλτυ, έδωσε το Κύπελλο Πρωταθλητριών στην Αϊντχόβεν, ο Βαν Μπρόϊκελεν, επονομαζόμενος και «Ρόμπερτ Ρέντφορντ». Σέντερ μπακ ο Ρόναλντ Κούμαν, ο Ρούουντ Γκούλιτ με το μουστάκι, το ράστα μαλλί, το «10» στην πλάτη και την κίνηση καθαρόαιμου, ο -σκούρος και με μουστάκι κι αυτός- Φράνκ Ράϊκααρντ, αμυντικό χαφ και δίπλα τους, ο Βιμ Κιφτ της Αϊντχόφεν, ο μυστακοφόρος Γιαν Βάουτερς του Άγιαξ και ο κατσαρομάλης καφές με γάλα Άαρον Βίντερ. Στην αποστολή είναι και ο φονιάς Μάρκο Βαν Μπάστεν, από πέρσι της Μίλαν Έρχεται όμως από τραυματισμό και είναι στον πάγκο.
Η Σοβιετική Ένωση, στα μάτια μου η μεγάλη αδικημένη του Μουντιάλ του Μεξικού, σ΄εκείνο το τρομερό παιχνίδι με το Βέλγιο στους 16, που οι διαιτητές είχαν αφήσει δύο γκολ οφσάϊντ, αξίζει μια κανονική ευκαιρία για να αντιμετωπίσει τους καλύτερους.
Έχει και πάλι στον πάγκο τον Βαλερί Λομπανόφσκι, τον προπονητή της Δυναμό Κιέβου και ολόκληρη εντεκάδα από τη Δυναμό στην αποστολή. Μπεσόνοφ, Κουζνέτσοφ, Ντεμιανένκο, Μπάλτασα (άμυνα), Ρατς, Λιτόβτσενκο, Ζαβάροφ και Μιχαηλιτσένκο (μέσοι) και μπροστά το κορυφαίο επιθετικό δίδυμο του σοβιετικού ποδοσφαίρου, ο 24χρονος Ολέγκ Προτάσοφ και ο ταχύτατος 27χρονος φαρδομέτωπος με το μονίμως τσαντισμένο βλέμμα Ιγκόρ Μπελάνοφ, που είχε αφήσει στόματα ανοιχτά στο Μέχικο '86 με τα δυναμικά τελειώματά του και είχε πάρει τότε και τη χρυσή μπάλα. Μαζί τους οι Αλεϊνίκοφ, Πασούλκο και Χιντνιατούλιν, με τέρμα τον αναντικατάστατο Ρενάτ Ντασάεφ της Σπαρτάκ Μόσχας. Τον Μάρτη, λίγες μέρες πριν μπούμε στο πλοίο για την πενταήμερη στην Κρήτη, η εθνική είχε δώσει μαζί τους ένα φιλικό στο Ολυμπιακό Στάδιο. Αποτέλεσμα, μια ξεγυρισμένη τεσσάρα, με τρία γκολ από τον Ολέγκ Προτάσοφ.

Οι Ολλανδοί έχουν κάτι πρωτοφανείς φανέλλες, τελείως ποπ-αρτ. Όλο τρίγωνα που μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο, με αποχρώσεις του πορτοκαλί, μια ψυχεδέλεια γειτνιάζουσα επικίνδυνα με αυτό που συλλήβδην ονομάζουμε «γύφτικο σκεπάρνι».
Το παιχνίδι ανοιχτό, με τους Ολλανδούς να έχουν την πρωτοβουλία και τους Σοβιετικούς να προσπαθούν με αντεπιθέσεις. Ο Ντασάεφ σώζει βολίδες του Γκούλιτ και του Βαν΄τ Σιπ, βγαίνει άφοβα στις εξόδους, καθοδηγεί. Πιο δυνατοί οι Ολλανδοί, οι Σοβιετικοί μουδιασμένοι. Παρ΄όλα αυτά, στο δεύτερο ημίχρονο, ο Μπελάνοφ παίρνει μια μακρινή μπαλιά και φεύγει από δεξιά, όμως η άμυνα των Ολλανδών έχει επιστρέψει, γεμίζοντας την περιοχή. Κάνει αλλαγή παιχνιδιού σεντράροντας απ΄την άλλη πλευρά ψηλοκρεμαστά. Τη μπαλιά βλέπει ο Βασίλι Ρατς που έρχεται από πίσω και αντί να στοπάρει, πιάνει στο βηματισμό ένα μονοκόμματο συρτό που κανείς δεν περιμένει, στέλνοντας τη μπάλα με ακρίβεια εκατοστού δίπλα απ' τα ακροδάχτυλα του Βαν Μπρόϊκελεν και μέσα στα δίχτυα.  Η Ολλανδία αντεπιτίθεται. Βολίδα του Βάουτερς, μετά από έξοδο με γροθιές του Ντασάεφ, αυτός επιστρέφει και αποκρούει εντυπωσικά σε κόρνερ. Κεφαλιά του Γκούλιτ, χτυπάει στο κεφάλι του Χιντνιατούλιν και πάει οριζόντιο δοκάρι. Παιχνίδι συναρπαστικό.
Η Ρωσία κοντά στο να ρεφάρει, λέω, για τις ατυχίες της.
Στις 13 Ιουνίου, το Euro έχει ρεπό. Δεν έχω ανοίξει βιβλίο όλη τη μέρα. Έρχεται στην Αθήνα ο Τούρκος πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ στην Αθήνα. Ο τύπος μοιάζει με άπλυτο ζουμπά κλαρινιτζή σε Αυγουστιάτικο πανηγύρι, στουμπηγμένο μέσα σε ακριβό κουστούμι, το οποίο αν μπορούσε θα ούρλιαζε ότι θέλει ν΄αυτοδιαρραγεί από τέτοιο τσίτωμα στις ραφές του. Μεγάλες διαδηλώσεις στην Αθήνα και δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, αλλά ο Τούρκος νηφάλιος, με το ψεύτικο δόντι να αστράφτει κάτω από ένα λιγδερό μουστάκι. Συγκαταβατικός ο Αντρέας, με το παγωμένο απροσπέλαστο ημιχαμόγελο και την υπαγορευτική του ρητορική.  
Ο Γιάννης Πετρίδης στο ράδιο κάθε απόγευμα βάζει τα καινούρια.
Το χέβυ μέταλ από τους Europe και μετά έχει γίνει η νούμερο 2 μουσική. Έφτασαν να μπορούν να προφέρουν και τα κορίτσια τα ονόματα απ΄ τα συγκροτήματα που ακούγαμε εμείς οι μειοψηφίες. Το «καινούριο των Κουηνσράϊχ» προλογίζει ο Πετρίδης. Ο τρόπος που το προφέρει με πείθει ότι δεν έχει ξαναδεί γραμμένο το όνομα του γκρουπ, ωστόσο ένα κομμάτι που λέγεται "Breaking The Silence", με το βιμπράτο του Τζοφ Τέϊτ να λαξεύεται στο μυαλό μέσα από ένα φονικό συνδυασμό κουπλέ - ρεφρέν, σημαδεύει τη στιγμή.

Το βράδυ, περιμένω να δω τα αθλητικά στο δελτίο ειδήσεων. Είδησης της ημέρας ότι κάποιος Στράτος Γιδόπουλος, πρώην τερματοφύλακας και ιδιοκτήτης μπουζουκιών αγοράζει από τον Ανδρέα Ζαφειρόπουλο το πλειοψηφικό πακέτο της ΑΕΚ. Πρώτη δήλωση που κάνει στην κάμερα είναι ότι θα προσλάβει προπονητή τον Ντούσαν Μπάγιεβιτς, «για να γυρίσει η Ένωση στο δρόμο των τίτλων». Πού διάολο τον θυμήθηκε τον Μπάγεβιτς;

Η δεύτερη αγωνιστική ξεκινά το απόγευμα με τη Δυτική Γερμανία να αντιμετωπίζει την ηττημένη  Δανία. Αναμενόμενα άτεχνο παιχνίδι, με το γερμανικό δίδυμο των Κλίνσμαν και Φέλερ να ταλαιπωρούν τους Δανούς κάτω από τον ήλιο του Γκελζενκίρχεν. Στο δεκάλεπτο προηγούνται με τον Κλίνσμαν που κάνει προβολή από κοντά, αφ΄ότου το σουτ του Φέλερ έχει αποκρουστεί από τον τερματοφύλακα που έχει αντικαταστήσει το κουνάβι, κάποιον με το όνομα Πήτερ Σμάϊκελ. Η Δανία σκληροτράχηλη αλλά χωρίς ιδιαίτερη φαντασία, έχει τον Έλκιερ και τον Λέρμπυ βαρείς. Λίγο πριν το τέλος, ο κοντύτερος παίκτης των Γερμανών ο Όλαφ Τον, παίρνει την κεφαλιά και γράφει το 2-0. Η Δανία έξω, η Γερμανία με τρεις πόντους χωρίς καλά - καλά να δείξει τίποτε ιδιαίτερο.


Το μεγάλο παιχνίδι γίνεται αργότερα στη Φρανκφούρτη. Ιταλία - Ισπανία.
Οι Ιταλοί περιέργως θαρρετοί στην επίθεση από την αρχή. Ντοναντόνι και Τζανίνι αντάξιοι του θρυλικού κέντρου του '82, κόβουν και ράβουν με τα μάτια δεκατέσσερα για μισή ευκαιρία. Μπροστά ο Τζανλούκα Βιάλλι τρέχει παντού, μέρα με τη νύχτα σε σχέση με τον στατικό Ρόσι, απόμαχο πια. Η Ισπανία βασίζεται στον φαντεζί Μίτσελ και τον Γκαγιέγκο που κάνει όλο το παιχνίδι, όμως ο Μπουτραγκένιο έχει σκιά του τον αρχηγό Μπέργκομι, βοηθούμενο συχνά από τον Ρικάρντο Φέρρι της Ίντερ. Το 0-0 ανεβάζει την ένταση. Οι Ιταλοί ζημιώνονται από την ισοπαλία, οι Ισπανοί έχουν ήδη το 3-2 κατά τις Δανίας υπέρ τους. Ο Βιτσίνι σηκώνει από τον πάγκο τον γέροντα Αλτομπέλλι, τον βάζει στη θέση του Μαντσίνι. Ελάχιστα λεπτά περνούν και ο μαθουσάλας βάζει μονογραφή. Αφήνει τη μπάλα κάτω απ' τα πόδια του με προσποίηση, την παίρνει στρωμένη ο Βιάλλι, αποφεύγει τον Τομάς που τον ακολουθεί σα βδέλλα από την αρχή. Το πλασέ είναι αδύνατο να το σταματήσει ο Θουμπιθαρέττα. 1-0 οι Ιταλοί και τρελλά πανηγύρια. Κόκκαλο οι Ισπανοί. Για να περάσουν στα ημιτελικά, πρέπει να νικήσουν τους διοργανωτές. Αυτό που δεν ήθελαν.

Απόγευμα μετά από εντατική επανάληψη του αυτοσχέδιου πίνακα με τα ανώμαλα ρήματα των Αρχαίων, είμαι πανέτοιμος για τη μεγάλη αναμέτρηση μεταξύ των δύο χαμένων στον δεύτερο όμιλο: 
Ολλανδία εναντίον Αγγλίας. Επιτέλους, η Αγγλία πρέπει να ξυπνήσει. Και πράγματι, με Χόντλ από την αρχή, παίρνουν το πάνω χέρι. Μελέ του Ρόμπσον κάθετα προς τον Λίνεκερ, ο Βαν Μπρόϊκελέν βγαίνει και πιάνει αέρα και ο Λίνεκερ μόνος με το τέρμα. Οι Ολλανδοί κατεβάζουν τα χέρια, έτοιμοι να δεχτούν το 1-0, αλλά το πλασέ του Λίνεκερ πάει στο δοκάρι ! Φάουλ αρκετά έξω απ΄την περιοχή. Ρόμπσον στρώνει με πασάκι στον Χόντλ, αυτός βολίδα, ο Βαν Μπρόϊκελεν πέφτει αλλά δε φτάνει, η μπάλα όμως στο εσωτερικό του δοκαριού και παράλληλα με τη γραμμή του τέρματος. Η τύχη με την πλάτη στην Αγγλία. Το ημίχρονο δε θέλει ούτε μισό λεπτό για να λήξει και ο Γκούλιτ κατεβαίνει από αριστερά και χωρίς σοβαρή αντίσταση από τον Στήβεν, σεντράρει με το εξωτερικό προς τον Βαν Μπάστεν μέσα στην περιοχή. Έχει πάνω του τον Τόνυ Άνταμς. Στοπάρει ο Ολλανδός, γυρίζει, ο Άνταμς σκέτο καδρόνι, αδυνατεί να παρακολουθήσει, ούτε που σκέφτεται να πέσει, μήπως και κόψει. Το σουτ διαγώνιο, στο βάθος του τέρματος του Σίλτον που σκάει κάτω σα σακί. Είμαι άνω ποταμών. Όχι μόνο τη γλυτώνουν, αλλά προηγούνται. Αυτοί οι κανονικά μηδενισμένοι από τη φωτοβολίδα στον Κύπριο. Το δεύτερο ημίχρονο ξεκινάει με τον Ρόμπσον αφηνιασμένο. Παίρνει τη μπάλα απ΄τον Μπήρντσλεϋ κι είναι στην ευθεία με το τέρμα, έξω απ΄την περιοχή. Πασάρει στον Λίνεκερ αριστερά και φεύγει μπροστά. Κούμαν, Ράϊκαρντ και Βαν Άαρλε σα να σαρώνονται από την επέλαση καθώς ο Λίνεκερ ανταποδίδει τη σπόντα. Ο αρχηγός μπαίνει ακάθεκτος και σκάβει τελευταία στιγμή με το μυτάκι πάνω απ΄τον Βαν Μπρόϊκελεν, που πάει να του πάρει μαζί το πόδι. Ο Ρόμπσον φεύγει προς την κερκίδα αφήνοντας την ένταση να ξεσπάσει.
Αναστριχιάζω.
Ο άνθρωπος είναι μια ομάδα μόνος του. Η Αγγλία ξεφουσκώνει με το 1-1, το κέντρο άμυνάς της δε συντονίζεται. Ένα τέταρτο πριν το τέλος, πάλι από την πλευρά του Άνταμς, ανάμεσα σ' αυτόν και τον Σάνσομ, ο Βαν Μπάστεν παίρνει ένα ψύχραιμο πασάκι από τον Γκούλιτ, αφού η Αγγλία χάνει μια παιδαριώδη κόντρα. Δυόμιση βήματα μέσα στην περιοχή και σουτ στην γωνία του Σίλτον. Στις φλέβες του Βαν Μπάστεν δεν τρέχει αίμα. 2-1. Μπαίνει μέσα ο Μάρκ Χέϊτλυ, στη θέση του Μπήρντσλεϋ και ο Γουώντλ στη θέση του Στήβεν, αλλά πια οι προσπάθειες δείχνουν απεγνωσμένες. Κόρνερ από τον Έρβιν Κούμαν, τον λιγώτερο ξανθό απ' τους δίδυμους Κούμαν, ο Ράϊτ χάνει για πλάκα την ανάποδη κεφαλιά του Βιμ Κιφτ, έρχεται πάλι ο Βαν Μπάστεν με σκαστό μέσα απ΄την περιοχή και 3-1. Είμαι φαρμακωμένος. Αυτός ο τύπος είναι πραγματικά φονικό όπλο. Η Αγγλία αποκλείεται, απ΄τον δεύτερο κιόλας αγώνα. Κρίμα στον περήφανο αρχηγό Μπράϊαν Ρόμπσον.    
Κανα-δύο ώρες μετά, κοντράρονται οι δύο συμπάθειές μου.
Ιρλανδία και Ε.Σ.Σ.Δ..
Πιο γερά πατάνε οι Σοβιετικοί, ξέρουν ότι αυτόν τον αγώνα πρέπει να τον πάρουν για να περάσουν. Οι Ιρλανδάρες βγάζουν μαχητικότητα. Αν κερδίσουν, είναι στα ημιτελικά και τρελλαίνουν την Ευρώπη όλη. Ο λαός τους στις κερκίδες, αγκαλισμένος και ντυμένος στα πράσινα, τραγουδάει. Άνθρωποι χαρούμενοι που ήδη ζουν ένα ανεπανάληπτο παραμύθι έχοντας νικήσει την αιώνια εχθρό Αγγλία 1-0 και τώρα ετοιμάζονται για το μεγάλο άλμα. Ο Ραίϋ Χάουτον στα πάνω του, ντριμπλάρει, σουτάρει δυνατά, ο Ντασάεφ σώζει. Κι άλλη απόκρουση του Ντασάεφ σε προβολή του Χάουτον από κοντά. Ο Ώλντριτζ περιμένει κυρίως μακρινές μπαλιές, ενώ οι Σοβιετικοί αγωνίζονται να περάσουν κάθετες για Προτάσοφ και Μπελάνοφ, όμως η σκληράδα άμυνας των Ιρλανδών δεν το επιτρέπει.
Λίγο πριν το ημίχρονο, ο Μικ ΜακΚάρθυ εκτελέί ένα πλάγιο αλά Σημαιοφορίδη:
η μπάλα παίρνει ύψος και μετά κατεβαίνει, σε τέλεια τροχιά, σα σέντρα, στο ύψος της μεγάλης περιοχής των Σοβιετικών. Ο Ρόνι Γουίλαν της Λίβερπουλ σηκώνεται στον αέρα και σερβίρει τη μπάλα σαν με σέσουλα του κρίκετ, βολίδα στα δίχτυα του Ντασάεφ. Τρομακτικό. Το ρηπλαίϋ δείχνει ότι τη βρήκε περισσότερο με το καλάμι, αλλά δεν πρόκειται τέτοιες λεπτομέρειες να μου χαλάσουν το θαύμα. Γκολ βγαλμένο από το «Τίμμυ, Ένα Μοναχικό Αγόρι», το κόμικ με τον έφηβο απροσάρμοστο παιχταρά που έβαζε τη μία γκολάρα πίσω από την άλλη. Οι Ιρλανδοί βρίσκονται σε παράκρουση και δικαίως. Δεύτερο ημίχρονο και ο Ντασάεφ χτυπάει στο γόνατο, βγαίνοντας να κόψει με υπερβολική πρόνοια μια έφοδο του Ώλντριτζ. Στη θέση του ο Τσάνοφ. Οι Σοβιετικοί κερδίζουν μέτρα. Ο Μιχαηλιτσένκο χάνει ένα τέτ α τετ από τον Μπόνερ. Λίγο πριν το τέλος, ο Μπελάνοφ στρώνει με πλάτη προς το τέρμα ψηλοκρεμαστά. Μοράν και Μακ Κάρθυ δεν προλαβαίνουν. Από πίσω πετάγεται ο Προτάσοφ που ζυγίζει και σώνει το ματς. Ένα συναρπαστικό 1-1.

Το ημερολόγιο γράφει Πέμπτη 16 Ιουνίου και το Euro έχει ρεπό. Ψυχαναγκαστική επανάληψη Οιδίποδα όλο το πρωί.

«ΟΙΔΙΠΟΔΑΣ: Ω πλούτε, ω εξουσία, τέχνη απ΄όλες τις τέχνες υπέρτερη, αξιοζήλευτη ζωή. Τέτοιος είναι ο φθόνος που γεννάς. Από την εξουσία αυτή, που μου την εμπιστεύτηκαν χωρίς να τη ζητήσω, ο Κρέοντας, ο παλιός και πιστός μου φίλος προσπάθησε να με εκδιώξει, υποσκάπτοντάς με δόλια, φέρνοντας σαν υποχείριό του αυτόν τον δόλιο, τον απατεώνα, τον μηχανορράφο, που μάτια έχει μόνο για το κέρδος, ενώ στην τέχνη του γεννήθηκε τυφλός (560-573».)

Με το μυαλό στο βολ - πλανέ του Γουήλαν, όλο το απόγευμα αράζω στην κουζίνα με χυμούς και ραδιόφωνο. Διαβάζω το ολοσέλιδο ρεπορτάζ στο «Έθνος» για την τεράστια συναυλία - γιορτή για τα 70 χρόνια του Νέλσον Μαντέλα, του άδικα φυλακισμένου ηγέτη των μαύρων της Νοτίου Αφρικής. 80.000 θεατές στο Γουέμπλεϋ κι είναι όλοι εκεί :
Sting, Eurythmics, Paul Young, Joe Cocker, Phil Collins, UB 40, Stevie Wonder, Peter Gabriel, Dire Straits. Όμως την παράσταση έκλεψε, λέει, μια μαυρούλα τροβαδούρος, ζωσμένη με μια ταπεινή ακουστική κιθάρα. Το όνομά της, Tracy Chapman.

Στο μεταξύ, στις ειδήσεις κάποιος Μάϊκ Δουκάκης, στρογγυλοπρόσωπος με πυκνά φρύδια, θα είναι, λέει, ο επίσημος υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος στις Αμερικάνικες εκλογές του Νοεμβρίου. Είναι δυνατόν να αφήσουν ποτέ να εκλεγεί ελληνικής καταγωγής Πρόεδρος οι Αμερικάνοι;

«Σιγά μην ψηφίσουν ποτέ και μαύρο», σουμάρει το επιχείρημα ο πατέρας, πίσω απ΄τα γυαλιά πρεσβυωπίας του.
Η τρίτη και τελευταία αγωνιστική του πρώτου ομίλου έχει ένα κρίσιμο παιχνίδι, αυτό που γίνεται νωρίς, στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μονάχου. Θα τολμήσουν οι Ισπανοί να κοντάρουν τους Γερμανούς; Θέλουν μόνο νίκη και να μη νικήσει η Ιταλία που παίζει την αποκλεισμένη Δανία. Ο Κλίνσμαν τραβάει όλα τα μάτια πάνω με τις εφορμήσεις του και αφήνει τον Φέλερ να κάνει τη δουλειά. Η διαφορά φόρμας και αυτοπεποίθησης των δύο ομάδων βγάζει μάτι: Ο Ματέους ξεκινά απ΄το κέντρο μια απ΄τις επελάσεις του, ξεγελώντας για την κατεύθυνσή του σαν 4x4 σε κακοτράχαλη διαδρομή, παίρνει τους Ισπανούς αμυντικούς μαζί του κι όταν καταλαβαίνουν ότι έχει πατήσει την μπάλα στον επερχόμενο Φέλερ, είναι αργά. 2-0 με κοντινό ευθύβολο σουτ και ο δρόμος για τον τελικό είναι ανοιχτός για τους οικοδεσπότες.
Το άλλο ματς ακολουθεί σε μαγνητοσκόπηση μισή ώρα αργότερα.
Δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί έκπληξη, η Ιταλία ξέρει ότι της αρκεί και μια ισοπαλία. Σφιχτή από τη μέση και πίσω, άκρως επικίνδυνη μπροστά, η  σκουάντρα ατζούρρα επιλέγει τη στιγμή για να χτυπήσει. Ο γερόλυκος Αλτομπέλι κάνει την αρχή, στοπάροντας με το μπακ στην πλάτη του, παίρνοντάς του μισό βήμα με απότομη στροφή και καρφώνοντας τη μπάλα στον ουρανό του Σμάϊκελ. Ο Λουίτζι Ντε Αγκοστίνι σφραγίζει την καθαρή νίκη, μ΄ ένα πλασέ από κοντά, αφού όλη η δανέζικη άμυνα παραπαίει στην παράλληλη σέντρα. Οι Ιταλοί περνάνε δεύτεροι μαζί με τους Γερμανούς στα ημιτελικά. Άραγε έρχονται μέρες του '82;


18 Ιουνίου και το ερώτημα καθώς πιάνει το απόγευμα είναι ένα : γιατί να μην συνεχίσουν το παραμύθι οι φορτσάτοι Ιρλανδοί;
Να σώσουν την τιμή του νησιού, βρε αδερφέ. Ποτέ σε ημιτελικά Ευρωπαϊκού δεν έχει βρεθεί μέχρι τώρα βρετανική εθνική ομάδα. Στήνομαι στην τηλεόραση της κουζίνας και ζητάω από τη μάνα μου παγωμένο τσάϊ. Όταν είσαι σε περίοδο εξετάσεων, ακόμη κι οι ιδιοτροπίες τείνουν να ικανοποιούνται. Οι μάχες στο κέντρο είναι ασταμάτητες, αλλά δεν βγαίνουν ευκαιρίες. Παρατηρώ τον Γκούλιτ, για πρώτη φορά καλά. Από αυτόν περνάει το παιχνίδι των Ολλανδών. Έχει μια τεχνική και μια άνεση που θυμίζει κάπως Σώκρατες. Μια κεφαλιά του στόπερ της Μάντσεστερ, του Πωλ ΜακΓκραθ της Μάντσεστερ, με το «7», σταματάει στο κάθετο δοκάρι και διώχνεται γρήγορα από τα Ολλανδικά καρέ. Αυτά τα δοκάρια! Οι Ιρλανδοί, με ίδια ενδεκάδα και στα τρία ματς, κρατάνε γερά. Ο δεξής μπακ της Σέλτικ, Κρις Μόρρις έχει δώσει όλες του τις δυνάμεις απέναντι σε Βαν Μπάστεν και Κιφτ. Αποχωρεί τραυματίας στο ημίχρονο και τη θέση του παίρνει ο Σήντυ της Έβερτον, που παρ' ότι μέσος, θα παίξει πίσω. Η ώρα περνάει και η λευκή ισοπαλία σημαίνει πρόκριση για τους Ιρλανδούς. Ο Μοράν απομακρύνει με το κεφάλι έξω απ΄την περιοχή.
Ο Έρβιν Κούμαν, ο δίδυμος με τα μαλλιά, επιχειρεί σέντρα, αλλά δεν την πιάνει καλά. Η μπάλα σκάει κάτω και παίρνει τροχιά ψηλοκρεμαστή. Στο πέναλτυ πηδάει ο ξανθός λέλεκας Κιφτ και ο Μακ Γκραθ. Άστο, αγόρι μου, ψελλίζω, πού πας με τον σκύλο στην πλάτη σου; Την πιάνει την κεφαλιά, αλλά στραβά. Τόσο στραβά που πάει άουτ και ούτε ο ίδιος ο Μακ Γκραθ δεν δεν κάνει τον κόπο να ανησυχήσει.
Η μπάλα όμως στριφογυρίζει με φάλτσο, σκάει στο χόρτο και στρίβει, πάει προς τα μέσα. Ο Μπόνερ δεν μπορεί να το διανοηθεί, πέφτει με το αριστερό και σκάει κάτω με απόγνωση. Μάταια. Η μπάλα στροβιλίζεται σατανικά αργά στα δίχτυα, καθώς οι Ολλανδοί πανηγυρίζουν σαν τυφλοί που είδαν το φως τους. Μακ Γκραθ και Μοράν καταρρέουν στο γρασίδι. Ο Μπόνερ φαίνεται στην κάμερα να μονολογεί με μια έκφραση απελπισίας. «Γουώτ δε φουκ' ζ δατ;». Γιατί σ' έμάς; Γιατί τώρα; Η λήξη έρχεται γρήγορα.  


Οι Ιρλανδοί στις κερκίδες συγκινητικοί, δε σταματούν να τραγουδάνε. Οι παίκτες του Τσάρλτον πηγαίνουν προς την κερκίδα, βγάζουν τις φανέλες, χειροκροτούν, σάρκα απ΄τη σάρκα του κοινού. Το ρηπλαίϋ αναδεικνύει τα αδιανόητα φάλτσα. Με το που σκάει στο έδαφος από την στραβοκεφαλιά του Κιφτ, η μπάλα φαίνεται να πέφτει σε λακκούβα που όχι μόνον της αλλάζει πορεία, αλλά την επιταχύνει  κιόλας. Συνειρμοί για το ρόλο της τύχης με κυκλώνουν. Υπάρχει τύχη; Η «ειμαρμένη» που λέει κι ο Σοφοκλής; Και αν παίζει τέτοια παιχνίδια, ποιό το όφελος της υπερπροσπάθειας;


Το άλλο ματς, το βλέπω σε κονσέρβα, μπας και συνέλθω απ΄τη συντριβή. Οι Σοβιετικοί δεν αφήνουν καμία ευκαιρία χαμένη, απέναντι στους αποκλεισμένους Άγγλους, που κατεβαίνουν με μόνη αλλαγή τον Κρις Γουντς αντί του Σίλτον στο τέρμα. Με το που ξεκινάει το ματς, ο Χόντλ χάνει μια κόντρα απ΄τον Αλεϊνίκοφ και η αγγλική άμυνα είναι ορθάνοιχτη. Το καδρόνι Τόνυ Άνταμς ισοφαρίζει με κεφαλιά από φάουλ του Χόντλ, αλλά τέτοιοι ηρωϊσμοί έρχονται πια πολύ αργά. Όλος ο κόσμος τον θυμάται ως την άγαρμπη φωτοσκίαση του Βαν Μπάστεν. Ο Προτάσοφ άπιαστος από τους αμυντικούς, παίρνει τις κάθετες, κάνει κούρσες, σουτάρει στο κάθετο δοκάρι. Ανταποδίδει ο Τρέβορ Στήβεν με κεφαλιά στο οριζόντιο. Όμως ο περίπου αλμπίνος Μιχαηλιτσένκο κάνει το 2-1 λίγο μετά, με σκαστή κεφαλιά  από την καρδιά της άμυνας. Στο δεύτερο ημίχρονο έρχεται άλλο ένα γκολ από τον Πασούλκο. Έχει μπει τη θέση του Μπελάνοφ, που κουτσαίνει ύποπτα. Ρώσοι και Ολλανδοί στα ημιτελικά.
Αποκαμωμένος, παρακολουθώ παρέα με τον πατέρα μου τις νυχτερινές ειδήσεις, με πίκρα περιμένοντας να δω και πάλι στα αθλητικά αυτό το φρικτό, το άδικο γκολ. Απόπειρα δολοφονίας, λέει, έγινε κατά του Τούρκου Πρωθυπουργού Οζάλ καθώς μιλούσε στο συνέδριο του κόμματος της «Μητέρας - Πατρίδας» στην Άγκυρα. «Δεν του έφερε και πολύ τύχη η επίσκεψη στην Αθήνα», μου ξεφεύγει. «Μπα, από πότε έγινες προληπτικός;» με κοιτάει εκείνος περίεργα. 

Η ημέρα του πρώτου ημιτελικού ξεκινάει με πολιτικό αναβρασμό. Το μεσημέρι ανακοινώνεται ανασχηματισμός στην Κυβέρνηση.
Ο 14^ος στη σειρά, στα τρία χρόνια της 2^ης θητείας της «Αλλαγής». Καμία μεταβολή στα σημαντικά υπουργεία, μόνο ο γιος του Αντρέα, ο Γιωργάκης, γίνεται Υπουργός Παιδείας. Ώπα ! Λες να λήξει η απεργία; Η πρώτη δήλωση του νέου υπουργού, που για πρώτη φορά παρατηρώ πόσο άσχημος δείχνει, με την καράφλα, τα ακούρευτα πλαϊνά μαλλιά και το μουστάκι τσέλιγκα, είναι δυσοίωνη : «Μη νομίσει κανείς ότι φέρνω μαζί μου καμία προίκα». Δεν θα δώσει λεφτά στους καθηγητές, δηλαδή. Τη γ@μήσ@με. Θα δώσουμε Σεπτέμβριο.
Το απόγευμα ο Πετρίδης βάζει κάτι «απ΄τον πολυαναμενόμενο δίσκο των Scorpions». Σύμφωνα με τον Νικ τον πρωτοδεσμίτη, ενημερωμένο στα νεοεισερχόμενα άλμπουμ, δεν δικαιολογεί την αναμονή. Παρ' όλα αυτά, το "Passion Rules The Game", υπόσχεται άλλα, έτσι όπως βγαίνει απ' το ραδιόφωνο της κουζίνας, μετά από τη νιοστή απαγγελία «απ΄έξω» του πρώτου κεφαλαίου της Μικρασιατικής Εκστρατείας με ανοιχτό το μπλε βιβλίο της Ιστορίας Δέσμης.   


Δυτική Γερμανία εναντίον Ολλανδίας στο Φολκπαρκστάντιον του Αμβούργου. Οι Ολλανδοί, λέει και ειδικά ο Ρίνους Μίχελς θέλει να πάρει ρεβάνς για Παγκόσμιο του '74. Μα γίνονται αυτά τα πράγματα; Τότε υπήρχε ο Κρόϋφ, το γκολ με τις 14 πάσες, Ρεπ, Ρέσενμπινκ, Χάαν. Μπεκενμπάουερ, Μπράϊτνερ. Στα μάτια μου παίζουν οι διαχρονικά αντιπαθητικοί Γερμανοί με τους νεόκοπα αντιπαθητικούς Ολλανδούς. Πρώτα ο τρόπος που πέρασαν εμάς, με τη φωτοβολίδα στην Κύπρο, μετά ο τρόπος που πέρασαν τους Ιρλανδούς, μ΄αυτή την ανείπωτη κεφαλιά. Και τώρα, να αυτός ο Ράϊκααρντ, έχει βάλει στα σχοινιά τον Φέλερ και τον δέρνει, με κάθε ευκαιρία. Αλληλοεξουδετερώνονται οι ομάδες, αλλά οι Γερμανοί, είναι αλήθεια, πατάνε καλύτερα. Ο Ματέους ψάχνει διαδρόμους προς τον Κλίνσμαν, που μάχεται με τους δύο Κούμαν και τον Βάουτερς.
Τελικά ο Κλίνσμαν τα καταφέρνει. Με την μπάλα στην περιοχή, πάει να την ανοίξει, κι ο συνηθισμένος στα κλωτσομπουνίδια Ράϊκααρντ πετάει μπροστά το μηρό.
Ο Κλίνσμαν βουτάει σα να τον γάζωσε πολυβόλο και παίρνει το πέναλτυ. 1-0 ο Ματέους, που κουνάει με πετρωμένο το πρόσωπο τη γροθιά προς την κερκίδα. Είναι σίγουρος. Ο Γιούργκεν Κόλερ με το μουστάκι είναι βδέλλα πάνω στον Βαν Μπάστεν που δεν μπορεί να πάρει ανάσα. Το βλέπεις ότι μεταξύ των δύο ομάδων υπάρχει κάτι παραπάνω από τη συνήθη ένταση ενός ημιτελικού. Αερομαχίες, σπρωξίδια και καλαμιές όταν δε βλέπει ο διαιτητής, τσαμπουκάδες Βαν Μπρόϊκελεν στον συχνά ξαπλωμένο Φέλερ (μέτρια τα ολλανδικά μου, αλλά κάτι σαν «σήκω πάνω μωρή μπαλαρίνα» μου φάνηκε). Ο Βαν Μπάστεν μπαίνει στην περιοχή και κινείται προς τα έξω, ακολουθούμενος από τον Κόλερ. Τάκλιν, πέφτει ο Βαν Μπάστεν, ξανασηκώνεται, η μπάλα μακριά. Πέναλτυ. Με ενοχές για το προηγούμενο, ο Ρουμάνος διαιτητής δείχνει κι εδώ βούλα. 1-1 ο Κούμαν. Η Ολλανδία προσπαθεί με τον Γκούλιτ να ξεμπλοκάρει, αλλά ο Ούλι Μπορόβκα, μια τετράγωνη γεροδεμένη γερμανόφατσα έχει γίνει σκιά του. Το ματς πάει για παράταση. Ελάχιστα πριν το τέλος, ο Γιαν Βάουτερς, που τρώει με το κουτάλι τα χιλιόμετρα και χαλάει την φαντεζί πορτοκαλί εμφάνιση της adidas (έχω αρχίσει να την συνηθίζω) με το αραιό μπυρομούστακο, κάνει μια κάθετη συρτή σέντρα προς τον Βαν Μπάστεν. Εκείνος έρχεται με τον Κόλερ κολλημένο πίσω του από αριστερά προς τα δεξιά, με τα μάτια καρφωμένα στη μπάλα. Ο Κόλερ περιμένει τον Βαν Μπάστεν να τη στοπάρει, αλλά όχι. Ο Ολλανδός, με έκτη αίσθηση για το πού πατάει κάθε του βήμα, αλλάζει την πορεία της πάσας με ένα πλασέ σαν τάκλιν, που στέλνει τη μπάλα συρτά στην απέναντι γωνία του Ίμμελ. Μένουν δύο λεπτά.
Οι Γερμανοί τιμωρούνται με τον ίδιο ψυχρό τρόπο με τον οποίο έχουν θάψει ομάδες και ομάδες στο παρελθόν. Με γκολ ακριβώς τη στιγμή που ο αντίπαλος δεν προλαβαίνει να αντιδράσει. Οι Ολλανδοί στον τελικό. Γκούλιτ και Κούμαν πέφτουν στο χορτάρι και αγκαλιάζονται μέχρι παρεξηγήσεως.

Με ανάμικτα συναισθήματα παρατάω τα Λατινικά ανοιχτά και χαζεύω. Προτιμώ να δω «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» που έχει η ΕΤ-2 παρέα με τον πατέρα μου. Μια σιωπηλή συγκατάβαση μεταξύ μας. Τόσες ώρες να λες απ΄έξω την Ιστορία Δέσμης και ειδικά εκείνο το άθλια μπερδεμένο κόκκινο βιβλίο δημιουργεί κάποιες ιδιοτροπίες. «Μα τό'χεις ξαναδεί. Δεν πας για ύπνο; Ξεκουράσου λίγο...». «Δε μου λες ρε πατέρα, πώς το βλέπειες, ειλικρινά, θα περάσω;» τον ρωτάω αιφνιδιαστικά, την ώρα που οι σφαίρες του «Έλ Ίντιο» Τζαν Μαρία Βολοντέ σφυρίζουν από την οθόνη μέσα στη νύχτα.
«Εγώ νομίζω ότι είσαι ήδη στα Μέγαρα», μου γυρνάει δήθεν αδιάφορα. Κλασσική ατάκα του για το αν θα τα καταφέρω να περάσω στην Αθήνα.
Στη Στουτγκάρδη υπό καταρρακτώδη βροχή γίνεται την επομένη ο δεύτερος ημιτελικός, Ε.Σ.Σ.Δ. - Ιταλία. Ακριβώς αντίστροφα από το προηγούμενο ζευγάρι, όποιος και να περάσει, δε θα με πειράξει. Θα είμαι μαζί του.
Οι Σοβιετικοί το αξίζουν από το '86, να μπουν σ΄ένα τελικό, στο κάτω - κάτω καθάρισαν Αγγλία και Ολλανδία ήδη. Οι Ιταλοί είναι μανούλες σε οριακά ματς κι έχουν έναν Βιάλλι δαιμόνιο. Ο Προτάσοφ με το «10» στην πλάτη είναι η νέα δύναμη του Σοβιετικού ποδοσφαίρου, ο μόνος Σοβιετικός του οποίου η υποψία κανονικής χαίτης τον διαφοροποιεί από τις κώμες κατάδικων σε κάτεργο του Ιρκούτσκ που έχει η υπόλοιπη ενδεκάδα. Ένας ευέλικτος, δυνατός φορ, με συμπαθητικό παρουσιαστικό και μια ταπεινή ηρεμία, σχεδόν συστολή, στο βλέμμα. Πριν καλά - καλά ξεκινήσει το ματς παίρνει κίτρινη ο Όλεγκ Κουζνέτσοφ. Η καρδιά της αρκούδας, ο στόπερ που έχει δαμάσει μέχρι τώρα τρεις επιθετικές γραμμές, θα χάσει τον τελικό.
Είναι μόλις δεύτερο λεπτό. Κάποιος δε θέλει να πάνε οι Ε.Σ.Σ.Δ. σώες στον τελικό. Στο μεταξύ, ο Τζανίνι υποχρεώνει τον Ντασάεφ σε τρομερή απόκρουση. Ο Βιάλλι δοκιμάζει απευθείας, πριν καλά - καλά ξεμαρκαριστεί. Άουτ. Το σκηνικό εναλλάσσεται. Και οι δύο είναι τακτικά δυνατοί, σκληροί και δε χαρίζονται. Ζαβάροφ, Μιχαηλιτσένκο κάνουν το ένα-δύο και ο τελευταίος με πλάτη προς το τέρμα κόβει αριστερά προς τον εφορμώντα Λιτοβτσένκο, που σουτάρει στην κίνηση. Κόβει με τάκλιν ο Μπαρέζι, αλλά ο Λιτόβτσενκο παίρνει την απόκρουση ακαριαία. 1-0 ! Πώς θα αντιδράσει η Ιταλία; Δεν θα προλάβει. Ελάχιστα λεπτά μετά, η αντεπίθεση ξεδιπλώνεται με παράλληλα μελέ, από αριστερά προς τα δεξιά, όπως σ΄εκείνη την κίνηση της Δυναμό Κιέβου στον τελικό του '86. Από τον Ζαβάροφ στον Προάσοφ κι εκείνος πλασσάρει ψηλοκρεμαστά τον Ζένγκα.
Η Ιταλία έφτασε μέχρι εδώ, δεν μπορεί να ανατρέψει τέτοιο σκορ. Και τέτοια βροχή.
Η φανέλα με το CCCP στο στήθος, όση κλειστοφοβία και οίκτο κι αν προκαλεί, θα διεκδικήσει το τρόπαιο απέναντι στους προωθούμενους με άκρατο ενθουσιασμό από τον τύπο Ολλανδούς. Οι αναφορές στο «total football» είναι τόσες πολλές που αναγκάζομαι να απευθυνθώ στην εγκυκλοπαίδεια.


«Θείε, τόσο ίδιο με κείνο του Άγιαξ είναι το στυλ που παίζουν τώρα οι Ολλανδοί;»
«Καμία σχέση. Τώρα όλοι έχουν συγκεκριμένες θέσεις, τότε όλοι μπορούσαν να παίξουν παντού. Άντε βάλε τον Βαν Μπάστεν να γυρίσει πίσω να μαρκάρει και τον Κούμαν να βγει μέσα δεξιά, τότε να σε δώ. Ο μόνος που ανήκει σε κείνη τη φουρνιά είναι ο γερο-Μιούρεν, το «8». Είδες τί σκαριά βγαίναν τότε, έτσι; 37 χρονών και τρέχει σα δεκαεφτάρης».

Πράγματι, ο Άρνολντ Μιούρεν είναι ο μοναδικός που ήταν εκεί στα θρυλικά χρόνια του Άγιαξ. Μέσα στην 11άδα που σάρωσε την Ευρώπη αρχές του '70, μετά πήγε στην Ίπσουϊτς, που είχε τον τωρινό προπονητή της Αγγλίας, τον Μπόμπυ Ρόμπσον, στο πάγκο.
Πήρε το '81 το Κύπελλο Ουέφα, με την ομαδάρα με Γουώρκ, Μάρινερ, Μπραζίλ, Γκέϊτς. Μετά πήγε στην Μάντσεστερ Γιουνάϊτεντ, παίζοντας στο κέντρο δίπλα σε Ρόμπσον, Γιέσπερ Όλσεν, Γουάϊτσάϊντ, πήρε δύο Κύπελλα Αγγλίας. Και τώρα, είχε γυρίσει πάλι στον Άγιαξ και πήρε πέρσι το Κυπελλούχων με τον Βαν Μπάστεν να βάζει το μοναδικό γκολ.
Μιλάμε για έναν ακούραστο, αφανή εργάτη με μυαλό ξυράφι. Αυτός μάλιστα. Και ο Ρίνους Μίχελς ξεκινάει την εντεκάδα απ΄αυτόν, σα να θέλει να κρατήσει όχι μόνο ψυχή τε αλλά και σώματι ένα από τα δικά του παιδιά στην πρώτη γραμμή της μεγαλύτερης σύγχρονης πρόκλησης του Ολλανδικού ποδοσφαίρου.

25 Ιουνίου του 1988, απόγευμα. Κάποια εμμονική ακρόαση του "So Far, So Good, So What" των Μέγκαντεθ τις τελευταίες μέρες, καθώς έχω βαλθεί να εξαντλώ τα μουσικά τεχνάσματα για να με κρατήσουν στην τσίτα, ανάμεσα στις άπειρες επαναλήψεις Αρχαία, Λατινικά, Ιστορία και βάϊς-βέρσα, την ώρα που οι ημερομηνίες των εξετάσεων παραμένουν μέγα ερωτηματικό. Οι ενδεκάδες του μεγάλου τελικού Ολλανδία - Ε.Σ.Σ.Δ. βγαίνουν απ' τη φυσούνα στο χορτάρι του Ολυμπιακού Σταδίου του Μονάχου κάτω από συννεφιά. Μια θάλασσα πορτοκαλί στις κερκίδες οι Ολλανδοί, πλέουν σε πελάγη ευτυχίας μετά την νίκη επί των Γερμανών και όλοι λένε ότι το Ευρωπαϊκό είναι από τώρα δικό τους. Ο Αλεϊνίκοφ καλύπτει εξ ανάγκης τον απόντα εξαιτίας εκείνης της ύπουλης κίτρινης κάρτας Κουσνέτσοφ και αριστερό χαφ παίζει ο Γκοτσμάνοφ. Πώς θα μπορέσει μαζί με τον Χιντνιατούλιν να περιορίσουν τον Βαν Μπάστεν;
Οι Ολλανδοί, για πρώτη φορά με πορτοκαλί από πάνω ως κάτω, με το σορτσάκι να φαίνεται κάπως παράταιρο, συνδυασμένο με την πλουμιστή φανέλλα και στα άσπρα οι Σοβιετικοί. Αναγνωριστικό παιχνίδι, με τον Γκούλιτ να πιέζει τους αμυντικούς, κι εκείνοι να γυρίζουν τη μπάλα υπομονετκά.
Ο Λιτόβτσενκο βρίσκει χώρο, αλλά σουτάρει στην αγκαλιά του Βαν Μπρόϊκελεν. Απευθείας φάουλ του Γκούλιτ, απογειώνεται κι αποκρούει ο Ντασάεφ με το ένα χέρι. Ώσπου, αλλάζοντας παιχνίδι από αριστερά προς τα δεξιά, ο Έρβιν Κούμαν σεντράρει βαθιά. Υπολογισμένα, ο  Βαν Μπάστεν γυρίζει προς το κέντρο της άμυνας με κεφαλιά. Εκεί θα έπρεπε να είναι ο Κουσνέτσοφ, θα καθάριζε. Όμως είναι ο Γκούλιτ, μόνος του, φάτσα με τον Ντασάεφ. Κανείς τερματοφύλακας δεν μπορεί να αντιδράσει με μια εξ επαφής εκτέλεση με κεφαλιά. 1-0. Αμέσως μετά, οι Σοβιετικοί αντεπιτίθενται και ο Μπελάνοφ, μια μπάλα ενέργειας, σουτάρει μέσα απ΄την περιοχή, δυνατά, αλλά ψηλά. Ο Λομπανόφκσι σκυθρωπός μέσα στο γκρι ανοικτό κοστούμι, βλέπει ότι το παιχνίδι θα κριθεί στο πώς θ΄ανταποκριθεί η ομάδα του στις Ολλανδικές αντπιθέσεις, που προσπαθούν όλες να βρουν τον Βαν Μπάστεν. Πολλές φορές το 90λεπτο μοιάζει να περνάει κατά τρόπο αφόρητα γρήγορο. Ημίχρονο.
Βλέπω μια ομάδα να έχει ήδη φέρει το κύπελλο στα μέτρα της και μια άλλη να έχει προδοθεί από μια στιγμιαία, συγγνωστή, ατέλεια. Και τότε, σε ανύποπτο χρόνο, συμβαίνει. Ο Άρνολντ Μιούρεν φαίνεται στο κάτω μέρος της οθόνης να παίρνει τη μπάλα λίγο πιο πάνω απ΄τη γραμμή του κέντρου και να ψάχνει, κάπως βιαστικά, στο βάθος, τον Βαν Μπάστεν. Κάνει μια φιλόδοξη σέντρα. Και να τον βρει, τί να την κάνει εκεί μέσα ο σέντερ φορ, μόνμος του είναι. Καθώς η μπάλα προσγειώνεται κοντά στο άουτ, με τους Σοβιετικούς αμυντικούς να περιμένουν στοπάρισμα και κράτημα, ο Βαν Μπάστεν τη σουτάρει με το κουντεπιέ πριν αγγίξει το χόρτο. Το τροχιοδεικτικό διαγώνιο περνά πάνω απ΄τον Ντασάεφ, που ανακλαστικά σηκώνει το χέρι με απορία και τινάζει το απέναντι πλαϊνό των δικτύων.
Δε μπορεί. Αυτά δεν γίνονται. Αυτά δεν μπορεί να μπορούν να συμβούν.
Αυτό δεν το ήθελε καλά - καλά ούτε ο Βαν Μπάστεν. Αυτό το ήθελε κάποια αόρατη οντότητα, για να επιγράψει τον νικητή, ελάχιστα λεπτά μόλις από την έναρξη του δευτέρου ημιχρόνου. Ο Μίχελς υποβαστάζεται από το βοηθό του, καθώς κάνει επιτόπιο τροχάδην, πιάνοντας με την παλάμη πότε το μέτωπό του, πότε το ορθάνοιχτο στόμα του, μην πιστεύοντας την τύχη του. Ο Βαν Μπάστεν με διάπλατο χαμόγελο και το χέρι σηκωμένο ορκίζεται ότι δε φταίει αυτός, ότι ούτε το πολυσκέφτηκε. Αλλά ότι, ναι, είναι δικό μου, όλοι το είδατε.



Δεύτερη φορά σέντρα για την ομάδα με τα άσπρα, με ένα αδιόρατο μούδιασμα για την ύστατη προσπάθεια.
Λυσσασμένος ο Μπελάνοφ. Κοντράρεται, κερδίζει τη μπάλα, σουτάρει μέσα στην περιοχή διαγώνια, ο Βαν Μπρόϊκελεν άγαλμα, η μπάλα χτυπάει στο κάθετο δοκάρι και απομακρύνεται. Ο Μπελάνοφ λυγίζει τα γόνατα και χτυπιέται προς τον ουρανό για την ατυχία του. Όλες οι άσπρες φανέλες μπροστά. Φεύγει μια μπαλιά στα πλάγια, ο Βαν Μπρόϊκελεν πάει να την καθαρίσει μακριά απ΄τη μικρή περιοχή και πέφτει πάνω στον Γκοτσμάνοφ. Ο Γάλλος διαιτητής δίνει πέναλτυ. Ο Μπελάνοφ, χωρίς δεύτερη σκέψη, την πιάνει αγκαλιά. Είναι δικό του αυτό το καταραμένο γκολ. Ο «Ρόμπερτ Ρέντφορντ» με τη γκρι φανέλλα, φεύγει απ' τα δοκάρια του και πλησιάζει με θράσος προς τον Μπελάνοφ. Του κάνει ένα νόημα, βάζοντας το γαντοφορεμένο δείκτη του κάτω απ΄το μάτι, σε στυλ, σε ξέρω, σε βλέπω. Ο Μπελάνοφ παίρνει τεράστια φόρα και σουτάρει δυνατά, όμως κοντά στο κέντρο. Ο Βαν Μπρόϊκελεν αποκρούει σχεδόν με τα γόνατα. Οι παρατεταμένες ζητωκραυγές του πορτοκαλί πλήθους σα να επισφραγίζουν το οριστικό γέρσιμο της πλάστιγγας.  Όλοι οι Ολλανδοί πίσω, μέσα στην περιοχή τους.
Αν είναι αυτό το "total football", τότε ναι. Εντελώς μέσα στην περιοχή. Όλοι. Ο βαρύς Ντεμιανένκο βρίσκεται στην απεγνωσμένη θέση να κάνει ένα τελευταίο σουτ μέσα απ΄την περιοχή. Άουτ.

Το κύπελλο το σηκώνει ένας περιχαρής Γκούλιτ, με τα ράστα να κουνιούνται σαν του Κλίνγκον απ΄τον «Κυνηγό», το έργο του χειμώνα με τον Σβαρτσενέγκερ. Οι Ολλανδοί σηκώνουν τον γερο-Ρίνους στα χέρια, μια ομήγυρη γεμάτη πορτοκαλί παρδαλές φανέλες. Οι φίλαθλοί τους πλέουν σε πελάγη ευτυχίας. Ο τόπος του μαρτυρίου του Κρόϊφ καθαγιάστηκε. Ο Μπελάνοφ έχει μείνει μόνος στο κέντρο, να κοιτάει το χορτάρι του «Ολυμπαστάντιον», προσπαθώντας να χωνέψει ότι η καρριέρα του δεν προλαβαίνει να του ξαναδώσει άλλη τέτοια ευκαιρία. Έπρεπε να πλασσάρει πιο ψύχραιμα. Δεν έπρεπε να βιαστεί στο πέναλτυ.
Το Euro 1988 ολοκληρώνεται με το θρίαμβο της σύμπτωσης, «ειμαρμένης» ή όχι. Συμβαίνει μόνο μια φορά. Παίρνω την άγουσα για το δωμάτιό μου και ξαναπιάνω το κείμενο XIX των Λατινικών, «η Συνομωσία του Κατιλίνα». "Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus.".
Έχει πάει αργά χωρίς να το καταλάβω. Ανοίγει η πόρτα, ο πατέρας.
"Τά' μαθες ; Ξεκινάτε με πρώτο μάθημα Ιστορία, στις 14 Ιουλίου. Τελικά ασήμωσε ο Γιωργάκης".

Παναγιώτης Παπαϊωάννου